Οι Μακαρισμοί προσφέρουν το οξυγόνο που μας βγάζει από τη μιζέρια μας

Από  ΛΑΟΔΗΓΗΤΡΙΑ

 Με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου του, ο π. Βαρνάβας Γιάγκου, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγ. Θεοδώρας Θεσσαλονίκης, μιλά για τα ηθικά και υπαρξιακά προβλήματα και για το χαμένο νόημα στη ζωή του ανθρώπου Ο Αρχιμανδρίτης Βαρνάβας Γιάγκου γεννήθηκε στην Κύπρο το 1965. Διακονεί στον Ιερό Ναό Παναγίας Λαοδηγήτριας, όπου αναπτύσσει ποιμαντική δράση με επίκεντρο τους νέους και τους φοιτητές. Είναι Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης. Πολλοί νέοι άνθρωποι, όπως και μεγαλύτερης ηλικίας, βρίσκουν στις ομιλίες του αλλά και στη συνάντηση μαζί του έναν άνθρωπο που νοιάζεται πολύ την ανθρώπινη ύπαρξη. Μέρες Σαρακοστής και ο π. Βαρνάβας δέχτηκε να μιλήσει στην Ορθόδοξη Αλήθεια επιλέγοντας να μας μυήσει στην αξία των μακαρισμών.

Η πείνα των ανθρώπων να συναντήσουμε τον Θεό δυναμώνει αυτόν τον καιρό. Η Εκκλησία μάς θυμίζει τώρα όσα τείνουμε να ξεχνάμε για τους αγώνες που οφείλαμε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο έχει ενδιαφέρον να αναγνωρίσουμε τον ρόλο των μακαρισμών όσο αγωνιζόμαστε.

-Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τους Μακαρισμούς; 

 Το μεγάλο πρόβλημα του ανθρώπου δεν είναι ηθικό αλλά οντολογικό, υπαρξιακό. Το θέμα δεν είναι αν είναι καλός ή κακός, αλλά αν έχει ζωή, αν έχει βρει το νόημα της ζωής. Συνήθως, δεν ξέρουμε για ποιο λόγο ζούμε ούτε πώς να ζούμε. Η πνευματική ζωή δεν είναι έξαρση θρησκευτικού συναισθήματος ούτε πρόταση φιλοσοφικών ιδεολογιών. Είναι εκείνος ο τρόπος ύπαρξης που μας κάνει ικανούς για ζωντανή σχέση με τον Χριστό, αλλά και με κάθε άνθρωπο που είναι εικόνα Του, γνωστό ή άγνωστο. Οι Μακαρισμοί, κατεξοχήν, μας δίνουν τη σωστή κατεύθυνση και μας αποκαλύπτουν έναν καινό τρόπο ύπαρξης. Χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι η άγνοια και η λήθη. Ζούμε χωρίς πυξίδα και λόγο ζωής, αφημένοι σε μια «φυτική κατάσταση». Λειτουργούμε μηχανικά και μαζικά, χωρίς επίγνωση. Οι Μακαρισμοί αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο αξίζει να οικοδομήσουμε τη ζωή μας. Δεν είναι κώδικας ή κανόνες συμπεριφοράς. Είναι αποκάλυψη ζωής, φανέρωση του δρόμου που οδηγεί στη μακαριότητα, στην αληθινή ευτυχία. Οι Μακαρισμοί μάς κάνουν χειρουργική επέμβαση με έναν τρυφερό τρόπο και αφαιρούν ό,τι ψεύτικο και υποκριτικό γεμίζει την ύπαρξή μας, συχνά με το ένδυμα της αρετής ή της νομιμότητας. Οι Μακαρισμοί μάς ανοίγουν διάπλατα το δρόμο προς συνάντηση με τον ουράνιο Πατέρα μας, ώστε να γευτούμε τον πλούτο της αγάπης Του.

Τι έχουν να πουν οι Μακαρισμοί στο σημερινό αστό, ο οποίος ζει σε μια νοοτροπία των δικαιωμάτων και της αστικής δικαιοσύνης;

 Ο άνθρωπος που ζει στην άγνοια του Θεού κυριαρχείται από φόβο και ανασφάλεια. Όταν κανείς δεν έχει βιώσει την απροϋπόθετη αγάπη του Θεού, η οποία δεν προσβάλλεται από τα λάθη και τις αστοχίες μας, υψώνει οχυρά για να αυτοπροστατευθεί και κλείνεται στην ατομικότητά του. Προσπαθεί να βρει την προσωπική του αξία και δικαίωση με τους όρους του κόσμου τούτου, με τα συστήματα των ατομικών δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης. Είναι αιχμάλωτος των ορίων της λογικής του. Βολεύεται με ψυχαναγκαστικό τρόπο σε σχήματα που του γεννούν σιγουριά και ασφάλεια. Αυτά όμως τα σχήματα γίνονται ταυτόχρονα και η καταδίκη του, διότι κάποια στιγμή θα του στερήσουν τον αέρα που χρειάζεται για να ανασαίνει.

 «Μας κάνουν χειρουργική επέμβαση με τρυφερό τρόπο και αφαιρούν ό,τι ψεύτικο και υποκριτικό γεμίζει την ύπαρξή μας. Είναι αφυπνιστικοί. Μας ενεργοποιούν ώστε να βγούμε από τη βόλεψη η οποία προσβάλλει την πραγματική αξία μας»

Οι Μακαρισμοί προσφέρουν το οξυγόνο που μας ζωντανεύει και μας βγάζει από τη μιζέρια μας. Οι Μακαρισμοί κάνουν συντρίμμια τη λογική του κόσμου, η οποία υπηρετεί την απομόνωση και την ακοινωνησία μας. Η δικαιοσύνη και τα δικαιώματα ακυρώνουν τις δυνατότητές μας να σχετιζόμαστε ελεύθερα με τον Θεό, με τον εαυτό μας και με τον αδελφό μας. Εκ πρώτης όψεως, οι Μακαρισμοί φαίνεται πως αντιφάσκουν: ενώ μας προτείνουν έναν ασκητικό και επώδυνο τρόπο ζωής, ταυτόχρονα μας υπόσχονται χαρά και μακαριότητα. Η αλήθεια δεν δημαγωγεί· σέβεται. Οι Μακαρισμοί αποκαλύπτουν την αλήθεια, ελευθερώνουν και δείχνουν τον δρόμο μιας χαράς που δεν δαπανάται. Γι’ αυτό, όταν γευόμαστε την αλήθεια και την αγάπη του Θεού, δεν ενδιαφερόμαστε για κανένα ατομικό δικαίωμα και για καμία δικαιοσύνη, γιατί είμαστε πλήρεις από ζωή και χαρά. Οι Μακαρισμοί, λοιπόν, αποτελούν μια πρόταση ζωής για το «κάτι άλλο», αυτό το οποίο στερούμαστε και παραμένουμε κενοί και δυστυχείς. Οι Μακαρισμοί είναι αφυπνιστικοί. Μας ενεργοποιούν, ώστε να βγούμε από τη βόλεψη που προσβάλλει την πραγματική αξία του προσώπου μας.

 Η δομή της κοινωνίας σήμερα είναι τέτοια, ώστε οι άνθρωποι δεν ασχολούνται με μεταφυσικές αγωνίες. Δεν γνωρίζουν τον Χριστό, παρά κατ’ όνομα. Πόσο μάλλον μπορούν να κατανοήσουν τους Μακαρισμούς; 

 Όσο κι αν δεν ασχολούμαστε με μεταφυσικές αγωνίες, εντούτοις έχουμε κρυμμένες βαθιά μέσα μας τις προϋποθέσεις για την αλήθεια, για τον Θεό. Απλώς, είμαστε τόσο κορεσμένοι από ποικίλες πληροφορίες, ενδιαφέροντα και απασχολήσεις, ώστε φροντίζουμε να αποσιωπούμε την εσωτερική αυτή φωνή που διαμαρτύρεται και ζητά αυτό, ή μάλλον Αυτόν, ο οποίος θα «πληρώσει» τη ζωή μας. Σε κάποιους από εμάς αυτό συμβαίνει ασυνείδητα, σε κάποιους άλλους συνειδητά. Μας φοβίζει η ευθύνη να τοποθετηθούμε απέναντι στη ζωή και απέναντι στον εαυτό μας. Μας τρομάζει ακόμα και η ιδέα να κοιτάξουμε στο βάθος του εαυτού μας και των αναγκών μας, να δούμε την πραγματικότητά μας, γι’ αυτό προσπαθούμε να ζούμε επιφανειακά, πνιγμένοι μέσα στο θόρυβο. Ωστόσο, κανείς άνθρωπος δεν έχει απωλέσει την έμφυτη τάση να έρχεται αντιμέτωπος με τα ουσιώδη ερωτήματα της ζωής και ιδίως με το κατεξοχήν αίτημά του για αναζήτηση και σχέση με τον Θεό, όσο κι αν φαίνεται ότι το περιφρονεί ή προσπαθεί να το αγνοήσει απασχολημένος με τις καθημερινές μέριμνες. Κάθε άνθρωπος, όσο κι αν έχει απομακρυνθεί από την προοπτική της αληθινής ζωής, συγκινείται και ενεργοποιείται, όταν ακούσει ή δει κάτι που έχει μέσα του αλήθεια και φως.

 Παραχαραγμένες αλήθειες

Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η δομή της κοινωνίας όσο οι παραχαραγμένες αλήθειες που προβάλλονται από τους υπεύθυνους φορείς της κοινωνίας. Επειδή οι ίδιοι δεν έχουν αξίες και εμπειρίες πνευματικές, δεν μπορούν ούτε να εμπνεύσουν αλλά ούτε και να ερμηνεύσουν την αλήθεια στον κάθε άνθρωπο προσωπικά με τρόπο αποκαλυπτικό. Οι άνθρωποι δεν ασχολούνται με μεταφυσικές αγωνίες· είναι απασχολημένοι με τις δικές τους αγωνίες που δεν έχουν ούτε φως ούτε ζωή. Γνωρίζουν τον Χριστό μόνο κατ’ όνομα· δεν Τον γνωρίζουν εμπειρικά ως τον θησαυρό της καρδιάς τους. Συχνά εμείς οι χριστιανοί προσφέρουμε μια παραχαραγμένη εικόνα του Θεού και δεν τους εμπνέουμε να Τον πλησιάσουν, να Τον γνωρίσουν και να Τον αγαπήσουν. Μιλούμε για τον Χριστό, αλλά χωρίς τον Χριστό. Μιλούμε για τον Χριστό, χωρίς να Τον ζούμε.

«Ο κόσμος μας σήμερα, παρόλη την κρίση που διέρχεται, έχει ένα μεγάλο και μοναδικό προνόμιο: επειδή όλα έχουν χρεοκοπήσει, φτάσαμε σε αδιέξοδο. Σε τέτοιες οριακές συνθήκες γεννιούνται καινούργιες ελπίδες και λύσεις που μας βγάζουν στο ξέφωτο» 

Οι Μακαρισμοί είναι η μόνη αλήθεια και ο μόνος δρόμος που οδηγεί στον Χριστό.  Και την αλήθεια την σέβονται και την αναγνωρίζουν όλοι, όσο σκοτισμένοι κι αν είναι από τα πάθη και τους περισπασμούς. Οι Μακαρισμοί, ευτυχώς, δεν είναι υπόθεση λογικής κατανόησης. Δεν είναι λόγια, αλλά εμπειρία Χριστού που υπερβαίνει κάθε κατανόηση και κάθε λογικό σχήμα. Ο κόσμος μας σήμερα, παρόλη την κρίση που διέρχεται, έχει ένα μεγάλο και μοναδικό προνόμιο: επειδή όλα έχουν χρεοκοπήσει, φτάσαμε σε αδιέξοδο. Σε τέτοιες οριακές συνθήκες γεννιούνται καινούργιες ελπίδες και λύσεις που μας βγάζουν στο ξέφωτο, μας προσφέρουν νόημα και περιεχόμενο.

 «Συνήθως ο Θεός ενεργεί όταν όλα γύρω μας τελειώνουν και δεν υπάρχει ανθρώπινη ελπίδα» 

Συνήθως, ο Θεός ενεργεί, όταν όλα γύρω μας τελειώνουν και δεν υπάρχει ανθρώπινη ελπίδα. Σ’ αυτήν την προοπτική, οι Μακαρισμοί μπορούν να γίνουν η διέξοδος του ταλαιπωρημένου υπαρξιακά ανθρώπου, αρκεί να δοθούν με τρόπο που αγγίζει την πραγματικότητα της ζωής και ανοίγει καινούργιας δρόμους. «Ο λόγος του Κυρίου είναι κατεξοχήν ψυχοθεραπευτικός»

Θα μπορούσαν να είναι οι Μακαρισμοί μία πρόταση ψυχοθεραπείας, αν οι δάσκαλοι της σημερινής Εκκλησίας αποφάσιζαν να ασχοληθούν στα σοβαρά με την κατήχηση των ανθρώπων;

 Οι κάθε είδους ασθένειες είναι αποτέλεσμα του εγκλωβισμού μας στον εαυτό μας και την ιδιοτέλειά μας. Η φιλαυτία μάς αρρωσταίνει. Αυτό που κατεξοχήν μας θεραπεύει είναι η έξοδος από τη μοναξιά μας και η εμπειρία της αγάπης του Θεού. Ο λόγος του Κυρίου είναι κατεξοχήν ψυχοθεραπευτικός. Θεραπεύει τον όλον άνθρωπο. Κάθε λόγος του Κυρίου είναι μία ευκαιρία και μία δυνατότητα να Τον πλησιάσουμε και να θεραπευτούμε. Το πλησίασμα και η σχέση μας με τον Κύριο είναι φως, ελευθερία και χαρά. Οι Μακαρισμοί είναι, συνοπτικά, η πεμπτουσία του λόγου του Κυρίου. Ενεργοποιούν μέσα μας τη δίψα για συνάντηση με το πρόσωπο του Χριστού και μας προσφέρουν την εμπειρία της παρουσίας Του και του απείρου ελέους Του. Οι Μακαρισμοί είναι λόγος σύντομος αλλά περιεκτικός, καθαρός και ευθύς. Μας ακτινογραφεί. Οι Μακαρισμοί αποτελούν το «διαγνωστικό» ανιχνευτικό μέσο που μας βοηθά να αναγνωρίσουμε την κατάστασή μας, να δούμε το δρόμο στον οποίο βαδίζουμε, να αναθεωρήσουμε τις επιλογές μας και να κάνουμε την προσωπική πνευματική μας επανεκκίνηση. Να μετανοήσουμε. Η μελέτη των Μακαρισμών είναι μελέτη της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι αποκάλυψη Θεού. Μας δείχνουν την οδό της εκζήτησης και της προσμονής της ουράνιας μακαριότητας που μας χαρίζει ο Χριστός. Είναι η ίδια η συνάντηση με τον Χριστό, τον Οποίο διψά κάθε ανθρώπινη καρδιά. Είναι το «εν ού εστί χρεία». Είναι η τροφή που μας χορταίνει και το ποτό που μας ξεδιψάει. Ο Χριστός είναι η ίδια η Βασιλεία του Θεού και η αιώνια μακαριότητά μας. Ο π. Βαρνάβας Γιάγκου έγραψε τις σκέψεις του για την δίψα των ανθρώπων και την πηγή που την χορταίνει για πάντα, στο βιβλίο του “Μακαρισμοί. Απάντηση στον κόσμο”.
 * * *
Ο μακαριστός Φώτης Κόντογλου, ένας κοσμοπολίτης του καιρού του, έζησε μ’ αυτό το βίωμα, βγαλμένο από μια καρδιά που πόνεσε πολύ και γι’ αυτό πόθησε με όλη τη δύναμη της ψυχής του τον Χριστό και τη Βασιλεία Του. «Είναι αληθινά βλογημένοι και καλότυχοι, όσοι καταλάβανε γρήγορα την πίκρα που βρίσκεται μέσα στις χαρές του κόσμου, και πήγανε κοντά στον Χριστό, που μακάρισε “τους πτωχούς τω πνεύματι, τους πενθούντας, τους πραείς, τους ελεή­μονας, τους καθαρούς τη καρδία, τους ειρηνοποιούς”. Οι άνθρωποι με το σαρ­κικό φρόνημα ας τους νομίζουν δυστυχισμένους, παραπεταμένους, περιφρονη­μένους, ακοινώνητους, άχαρους, στερημέ­νους, πικραμένους. Αυτοί οι καλότυχοι έχουν πάρει δώρο από τον Κύριο, να αλλάζουν θαυμαστά το πένθος σε χαρά, το δάκρυ σε αγαλλίαση”(Ευλογημένο Καταφύγιο)

 Σοφία Χατζή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 18.03.2020