Η επανάσταση του Ντοστογιέφσκυ

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Από το διήγημά,‘η απόφαση’

…Πραγματικά, με ποιό δικαίωμα μ’έφερε η φύση σ τούτο τον κόσμο, σύμφωνα με αιώνιους νόμους, που τους θέλει δικούς της; Γεννήθηκα με συνείδηση, και έχω δικαίωμα αυτής της φύσης. Με ποιο λοιπόν δικαίωμα με έφερε στον κόσμο, χωρίς τη θέλησή μου, εμένα που έχω συνείδηση; Η συνείδηση υποθέτει να υποφέρω, αλλά δεν θέλω να υποφέρω. Για ποιο λόγο να υποφέρω; Η φύση, μέσω της συνείδησής μου, μου μιλάει για κάποιο λόγο αρμονίας με το όλον. Μ’αυτό το μήνυμα η ανθρώπινη συνείδηση δημιούργησε θρησκείες. Η φύση μου λέει, αν και ξέρω καλά πως ποτέ δεν θα μπορέσω να πάρω μέρος σε τούτη την ‘αρμονία του όλου’ και ακόμα, ότι ποτέ δε θα καταλάβω τι σημαίνει αυτό, παρ΄όλα αυτά πρέπει να υποταχτώ σε αυτό το μήνυμα, να σκύψω, να δεχτώ να υποφέρω στο όνομα αυτής της αρμονίας με το όλον, να δεχτώ να ζήσω. Όμως εάν επρόκειτο να κάνω μια εκλογή με τη συνείδησή μου, θα προτιμούσα φυσικά να είμαι ευτυχισμένος αυτή τη στιγμή, τώρα που είμαι στη ζωή. Δε νοιάζομαι καθόλου αν αυτό το όλον και η αρμονία του μετά το θάνατό μου διατηρηθεί και αυτό και η αρμονία του, η καταστραφεί μαζί με εμένα. Γιατί θα νοιαστώ για την ύπαρξή του, αφού εγώ θα χαθώ; Αυτό είναι το ζήτημα. Θα ήταν καλύτερο να είχα γεννηθεί όπως όλα τα ζώα, δηλαδή να ζω χωρίς καμιά συνείδηση. Έτσι,η συνείδησή μου, δεν είναι αρμονία, γιατί έχοντας συνείδηση είμαι δυστυχισμένος. Δέστε ποιοι είναι ευτυχισμένοι σε αυτόν τον κόσμο, και ποιοι δέχονται να ζήσουν; Αυτοί που συγγενεύουν με τα ζώα και μοιάζουν περισσότερο με αυτά εξ αιτίας της περιορισμένης ανάπτυξης και συνείδησής τους.
Αυτοί πρόθυμα δέχονται να ζήσουν, αλλά σε ειδικές συνθήκες όπου ζουν, σα ζώα, δηλαδή, να τρώνε,να πίνουν, να κοιμούνται, να φτιάχνουν τις φωλιές τους και να φτιάχνουν παιδιά. Το να τρως, να πίνεις και να κοιμάσαι στην ανθρώπινη γλώσσα σημαίνει να είσαι πλούσιος και να αρπάζεις, και το να φτιάχνει κανένας τη φωλιά του, σημαίνει κατεξοχήν να λεηλατεί.Θα μου αντιτείνουν,ότι μπορεί κανένας να ρυθμίσει τη ζωή του και να κάνει τη φωλιά του πάνω σε λογικές βάσεις, σε κοινωνικές αρχές επιστημονικά αληθινές κι όχι με τη λεηλασία, όπως γινόταν μέχρι σήμερα. Ωραία, μα θα ήθελα να ρωτήσω, για ποιόν λόγο; Γιατί θα οργανώσουμε τη ζωή μας και θα κτίσουμε τις φωλιές μας σε λογικές βάσεις, σε κοινωνικές αρχές επιστημονικά σωστές κι όχι πάνω στην αρπαγή, όπως γίνεται μέχρι τώρα; Εν ονόματι τίνος θα οργανώσουμε τη ζωή μας και θα αφιερώσουμε τόσες προσπάθειες μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων , με κανονικό, λογικό, και σωστό με μια ηθική έννοια, τρόπο; Φυσικά,κανένας δε μπορεί να δώσει απάντηση σε τούτο το ερώτημα.Το μόνο που θα μπορούσε κανένας να απαντήσει,είναι: ’Για να αποκτήσουμε απολαύσεις’. Μάλιστα αν ήμουν ένα λουλούδι η μια αγελάδα, θα κέρδιζα απολαύσεις.Με το να θέτω ασταμάτητα ερωτήματα στον εαυτό μου, όπως κάνω τώρα, βλέπω πως δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος ,ακόμα και όταν πρόκειται για την πιο μεγάλη και άμεση ευτυχία, από την αγάπη για τον πλησίον μου και για την ανθρωπότητα, αφού ξέρω ότι αύριο θα χαθώ. Και εγώ, και όλη η αγάπη και ολόκληρη η ανθρωπότητα πεισματικά προσκολλημένος σε κάποια αρχή,αλλά και για τον απλό λόγο ότι δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος απειλούμενος από το μηδέν του αύριο. Αυτό είναι ένα αίσθημα, ένα άμεσο αίσθημα που δεν μπορώ να κατανικήσω. Ωραία! Αν επρόκειτο να πεθάνω και η ανθρωπότητα να ζούσε αιώνια, τότε ίσως να εύρισκα κάποια παρηγοριά. Όμως ο πλανήτης μας δεν είναι αιώνιος και η ζωή της ανθρωπότητας είναι τόσο σύντομη όσο και η δική μου. Και ανεξάρτητα από το πόσο λογική, πόσο χαρούμενη, πόσο δίκαιη και υγιείς είναι η οργάνωση της ζωής της ανθρωπότητας πάνω στη γη, αύριο θα είναι μηδέν. Κι αν όλα αυτά ήταν αναγκαίο να γίνουν σύμφωνα με κάποιον παντοδύναμο, αιώνιο και σταθερό φυσικό νόμο, και τότε, πιστέψτε με υπάρχει στο σημείο αυτό ένα είδος βαθειάς περιφρόνησης προς το ανθρώπινο είδος, η οποία εμένα με προσβάλει βαθειά και επιπλέον είναι ανυπόφορη επειδή κανένας δεν είναι ένοχος…
Και τέλος, κι αν ακόμα δεχτούμε  ότι υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτήν την ιστορία για την τελική κατάκτηση οργάνωσης της ζωής επι της γης, και πίστεψε κανένας στην ιστορία αυτή για την μελλοντική ευτυχία του ανθρώπου,η σκέψη ότι, εξαιτίας κάποιου σύμφυτου νόμου,η φύση θεώρησε αναγκαίο να βασανίσει τον άνθρωπο χιλιάδες και χιλιάδες χρόνια πριν του χαρίσει την ευτυχία,τούτη η σκέψη είναι ανυπόφορα αποκρουστική.Κι αν στη σκέψη αυτή προσθέστε ακόμα, ότι η ίδια αυτή φύση, η οποία τελικά δέχτηκε την ευτυχία του ανθρώπου, για κάποιο λόγο αύριο, θεωρήσει αναγκαίο όλα αυτά να τα αφανίσει, παρά τα τόσα βάσανα  με τα οποία η ανθρωπότητα πλήρωσε την ευτυχία της και ακόμα, πράμα που είναι πιο σοβαρό, χωρίς να φροντίσει αυτό να το κρύψει από τη συνείδησή μου, όπως το κρύβει από ένα βόδι, τότε άθελα κάνεις μια περίεργη και πολύ θλιβερή σκέψη:Μήπως ο άνθρωπος απλά για δοκιμή, μόνο και μόνο για να διαπιστωθεί αν μπορεί ένα τέτοιο πλάσμα να ζήσει πάνω ση γη; Και το πιο ζοφερό σημείο σε αυτή τη σκέψη, είναι το γεγονός ότι και δώ δε βρίσκεται ο ένοχος, γιατι όλα συμβαίνουν σύμφωνα με τον σύμφυτο νόμο της φύσης, τον οποίο δε καταλαβαίνω καθόλου και με τον οποίο η συνείδησή μου είναι αδύνατο να συμβιβαστει.
Άρα:
Επειδή στα ερωτήματά μου για την ευτυχία, μου δόθηκε η απάντηση από τη φύση, μέσω της συνείδησής μου, που δε μπορώ να είμαι ευτυχής παρα μόνο μέσω της αρμονίας του όλου, ένα όλον το οποίο δε μπορώ να συλλάβω, κι είναι φανερό πως ποτέ δε θα είμαι σε θέση να καταλάβω…
Επειδή η φύση, όχι μόνο δε μου αναγνωρίζει το δικαίωμα να της ζητήσω λογαριασμό, αλλά ούτε καν μου απαντάει ,κι αυτό όχι γιατί δεν θέλει να μου απαντήσει, αλλά γιατί δεν μπορεί να απαντήσει…
Επειδή έχω πεισθεί ότι η φύση, για να απαντήσει στα ερωτήματά μου, ζήτησε (ασυνείδητα) να απαντήσω εγώ στον εαυτό μου, και μου απάντησε με τη δική μου συνείδηση(επειδή εγώ τα λέω όλα αυτά στον εαυτό μου…
Επειδή τέλος, κάτω από αυτά τα περιστατικά αναλαμβάνω ταυτόχρονα και το ρόλο του ενάγοντος και της υπεράσπισης, και το ρόλο του κατήγορου ακόμα και το ρόλο του δικαστού και επειδή θεωρώ αυτή τη κωμωδία από μέρους της φύσης ολότελα ανόητη και το να παίξω τούτη τη κωμωδία ταπεινωτικό για τον εαυτό μου…
Δια ταύτα, αναμφισβήτητη ιδιότητα του ενάγοντος και της υπεράσπισης και του κατήγορου και του δικαστού, καταδικάζω τη φύση, επειδή με τέτοια αδιάντροπη αδιαφορία με έφερε στον κόσμο για να υποφέρω. Την καταδικάζω να καταστραφεί μαζί μου…
Και αφού δεν μπορώ να καταστρέψω τη φύση, καταστρέφω εγώ μόνος μου τον εαυτό μου, αηδιάζοντας να υποφέρω μια τυραννία για την οποία κανείς δεν είναι υπεύθυνος…

Νόστος ασύμμετρος προσώπου,Β' Τόμος.

Γράφει ο Γ.Παύλος:

..'Η ύπαρξη συνείδησης και λογικής στον άνθρωπο μας οδηγεί στην πλέον αμείλικτη αναμέτρηση με κάθε δόγμα, απο την οποία κρίνεται και η στάση μας απέναντι στο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι'..

…'Καμία θρησκεία, καμία ιδεολογία και καμιά επιστήμη δεν μπορεί να κάνει να σιωπήσει τούτη η επανάσταση του ανθρώπινου λόγου και της ανθρώπινης συνείδησης, απέναντι σε οποιαδήποτε πίστη που δεν λαμβάνει υπ’ όψη τον όλο άνθρωπο, δηλαδή τον άνθρωπο ως πρόσωπο. Διότι έστω και ένας άνθρωπος στην ιστορία του κόσμου αν πόνεσε, και ένας άνθρωπος αν λείπει από την γενική ανθρώπινη ευτυχία, τότε αυτή η φαντασίωση είναι απανθρωπισμός…
Η γνωσιολογία και η ανθρωπολογία γενικότερα που αντιπροσωπεύει ο Ντοστογιέφσκυ, δε δέχεται με τίποτα για κανένα λόγο, για καμιά θρησκεία και για καμιά αλήθεια να αδικηθεί έστω και μια ανθρώπινη ύπαρξη. Έστω και ένας άνθρωπος, έστω και μία ύπαρξη αν αδικηθεί από τη φύση, τότε ο κόσμος και η πραγματικότητα είναι κακό που υπάρχουν. Αν έστω και ένα ανθρώπινο πλάσμα στην ιστορία περιφρονήθηκε χάριν της γενικής ευτυχίας και γενικής αλήθειας, τότε ο κόσμος, η φύση και οι νόμοι της είναι άδικοι. Τότε αξίζει όλα να πέσουν στο μηδέν, να χαθούν.Όλα είναι καταραμένα'…

..'Η ιστορία του ανθρώπινου γένους είναι πλήρης πόνου, θλίψης και αδικίας. Το κάθε δάκρυ και η κάθε θλίψη των γνωστών μας αγνώστων που έζησαν η θα ζήσουν, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού και των κοινωνικών επιστημών. Ποιός, παρα μόνο αν είναι ανεγκέφαλος, μπορεί να διαγράψει και να περιφρονήσει τούτο τον πόνο, τη θλίψη και την αδικία, που γεύτηκε μία-μία κάθε ανθρώπινη καρδιά, χαριν μιας γενικής και αφηρημένης μελλοντικής ευτιχίας, χάριν της ανάπτυξης και της προόδου στα οποία ενδεχομένως να μετέχει μία ελαχιστότατη μειοψηφία του ανθρώπινου είδους;
Oποιαδήποτε γενική ευτυχία, οποιαδήποτε γενική αλήθεια, οποιοσδήποτε παράδεισος γήινος η μεταφυσικός, ψυχικός η σωματικός, φιλελεύθερος η σοσιαλιστικός, είναι αποκρουστικός και κόλαση, αν λείπουν οι απανταχού αδερφοί μας και αδερφές μας που έζησαν η θα ζήσουν, αν λείπει 'αυτός ον ηγάπησεν η ψυχή μας'...

Γεώργιος Π.Παύλος Νόστος ασύμμετρος προσώπου,Β' Τόμος.

 

‘’Τίποτα δεν είναι αλήθεια αν δεν είναι ευλογία για όλον τον κόσμο.Και τίποτα δεν είναι χαρά για τον άνθρωπο εάν δεν καταργήται ο θάνατος’’
Π.Β.Γοντικάκης