Πέρα απ' τη κατανάλωση - Το αντίβαρο μιας λησμονημένης κληρονομιάς

(εικ. από εδώ)

Terrorized into being consumers!

Εν μέσω πολλών και διαφόρων 'πανδημιακών συνειρμών',
μας έβγαλε ο δρόμος αρκετά χρόνια πίσω, σε αφετηρίες αναζητήσεων.
Στο μυαλό μου ήρθε ένα από τα πρώτα ντοκυμαντέρ, (surplus: terrorized into being consumers, 2003) που παρακολουθούσαμε τότε σαν 'ανήσυχοι έφηβοι' και μας είχε σημαδέψει..
Το ξαναβρήκαμε και το παραθέτουμε εδώ στη παρέα μας, μαζί με κάποιες σκέψεις..

Σύγχρονα 'αδιέξοδα' ;

Το σχοινί που ενώνει τον άνθρωπο με την κτίση τεντώνει όλο και περισσότερο, βιώνοντας πολυεπίπεδα τα αδιέξοδα του σύγχρονου πολιτισμού της εξέλιξης και της προόδου, της δύναμης και της αποθέωσης της τεχνικής, φανερώνοντάς μας συνεχώς το λαθεμένο μας τρόπο...

Υπάρχει η άποψη πως και η εμφάνιση ακόμα του κορονοϊου δεν προκλήθηκε από κάποιον τρελό επιστήμονα(  αν και ίσως έχουμε μπόλικους και από δαύτους ) μα από τη καταστροφή της φύσης. Όπως και να έχει, φαίνεται να έχουμε την ευθύνη και την επιλογή, να κάνουμε ένα πιο γερό κόμπο στο σχοινί αυτό, ή να το κόψουμε..

Με το λαθεμένο λοιπόν σύγχρονο τρόπο ζωής, θα εμφανίζονται στον 'αντίποδα' τάσεις όπως αυτή του αγαπητού john zerzan ,φιλόσοφου και εκφραστή του αναρχοπρωτογονισμού, που φιγουράρει στο ντοκιμαντέρ.

Άν και στο πυρήνα τέτοιων τάσεων και διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων πιστεύουμε πως υπάρχει μία αρχικά καλώς εννοούμενη ευαισθησία και έτσι ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει βαθύτερα τον εαυτό του,τις ανάγκες του, την ανεπάρκειά του,θέτοντας προβληματισμούς και αναζητώντας λύσεις,πολύ εύκολα και πολύ επικίνδυνα μπορεί η ευαισθησία αυτή να καταλήξει σε μηδενισμό ,του οποίου τα κριτήρια δεν θα είναι πλέον το πως μπορεί ο άνθρωπος να πραγματοποιήσει μία 'έξοδο' από τον λαθεμένο και απεγνωσμένο τρόπο ζωής σε σχέση και κοινωνία με τον άλλο, αλλά το πως θα θέσει την ομάδα του, τον εαυτό του, έναν αυτόκλητο σωτήρα, αγιάζοντας μόνος του κάθε μέσο για να πετύχει οποιοδήποτε σκοπό.
Τα κίνητρα του ανθρώπου εύκολα σκοτεινιάζουν όταν η εφαρμογή του όποιου θελήματος,προσωπικού ή συλλογικού δεν βρίσκει ανταπόκριση και έτσι και πάλι το κακό ξεσπά παίρνοντας διαφορετικές μορφές,με την ιστορία,με την καθημερινότητα να ξεχειλίζουν από τέτοια παραδείγματα προσωπικών - συλλογικών αδιεξόδων...

Τεντ Καζίνσκι(una bomber)

Προσεγγίσεις φαντασιακές, επιφανειακές, πολλές φορές αβάσιμες, βιαστικές επιλογές και lifestyles, αν και κάποιες φορές ευτυχώς δηλώνουν υγιή αντανακλαστικά σε μία πρώτη φάση μπροστά στη παράνοια του σύγχρονου τρόπου (θανάτου μάλλον παρά ζωής), άλλες πάλι θολώνουν το τοπίο και δυσκολεύουν τον άνθρωπο να πάρει τις σωστές αποστάσεις και να διακρίνει αιτίες και πιθανές διεξόδους, εστιάζοντας επίμονα μόνο στο μερικό,θυμίζοντάς μας την ονειροπόλα αυτή αγάπη που μας περιγράφει ο  Ντοστογιέφσκυ ή την Χαμένη Ατλαντίδα που όλοι λίγο πολύ, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο έχουμε νιώσει, να βουλιάζει μες στα στήθια μας.
Όμως αυτή η 'εφηβική ανησυχία', αυτός ο απρόσκλητος επισκέπτης, θα χτυπήσει και πάλι την πόρτα της συνείδησης σαν το ζητιάνο, αυτή τη φορά ικετεύοντας, για να απεκδυθεί τις φορεσιές που χρόνια τώρα της ράβουμε στα μέτρα που 'χουμε για βόλεψη, γυρίζοντας πίσω στην παρθενικότητα της αναζήτησής..

Fyodor Dostoevsky

''...Δεν πρόκειται λοιπόν για οραματισμό η για νέους ορίζοντες,αλλά για φυγή.Φεύγουμε το παρελθόν πρώτα γιατί είναι συγκεκριμένο,ενώ το μέλλον είναι ένας άσπρος τοίχος,που πάνω του μπορεί ελεύθερα,ανεύθυνα και αυθαίρετα να γράψει κανείς ότι θέλει...''

Κωστής Μπαστιάς(από εδώ)

Τεχνικό πνεύμα και προοδευτισμός
Όλα τριγύρω αλλάζουνε...

...Η σύμφυσις ζωής και εργασίας απέκτησεν εις την Δύσιν θρησκευτικόν χαρακτήρα. Τούτο συνέβη υπό την ευλογίαν της Εκκλησίας, εφ όσον η σχέ­σις του ανθρώπου προς τον Θεόν υπήρξεν ιδικόν της έργον. Εσήμαινεν όμως με την πάροδον του χρόνου μίαν πνευματικήν εγκατάστασιν του ανθρώπου εντός του κόσμου, μίαν σχέσιν προς την πραγματικότητα, εις το περιθώριον μόνον της οποίας υπήρχε θέσις δια τον Θεόν. Εις την εξέλιξιν των εκκλη­σιαστικών πραγμάτων της Δύσεως παρουσιάσθη αργότερον η σχέσις προς τον κόσμον ως περιεχόμενον της σχέσεως προς τον Θεόν, η εργασία ως μόνη έκφρασις της θρησκευτικής ζωής. Κατ’ αυτόν τον τρόπον ο άνθρωπος διωχέτευσεν εις τον κόσμον όλην την πνευματικήν του δύναμιν.

Fritz Eichenberg-New Adam 1976

...Εις την Ανατολήν αντιθέτως η εργασία έμεινε τελικώς εκτός της θρησκείας. Όπως και εις την αρχαίαν Ελλάδα, η υλική απασχόλησις δεν κατώρθωσεν ενταύθα να δικαιωθεί ενώπιον του πνεύματος. Η ανατολική Εκκλησία υπήρξε δια τούτο ο χώρος του κεντρικού γεγονότος της ζωής, της προσωπικής συναν­τήσεως του ανθρώπου προς τον Θεόν. Τούτο εσήμαινεν, ότι η ανατολική Εκκλησία δεν εθεώρησεν ως σκοπόν της την κοινωνικήν διαρρύθμισιν της ζωής, αλλά την συμπαράστασιν εις την πνευματικήν προσπάθειαν του ανθρώπου να συνδεθεί προσωπικώς προς το υπέρτατον πρόσωπον. Κατ’ αυτόν τον τρόπον εις την ανατολικήν Εκκλησίαν υπερίσχυσεν η προσευχή, όπως εις την δυτικήν η πράξις...

(Σπ.Κυριαζόπουλος- Η καταγωγή του τεχνικού πνεύματος από εδώ- Ολόκληρο το βιβλίο σε pdf εδώ)

(εικ. Fritz Eichenberg)

...Ο φετιχισμός της ανάπτυξης και του προοδευτισμού, αφαιρεί από τον σύγχρονο ευρωπαίο άνθρωπο, τη δυνατότητα να υπομένει και να μετέχει στο συγκεκριμένο, ενώ τον εγκλωβίζει στο άγχος της αναμονής του αφηρημένου και του φαντασιώδους, αυτού του ανύπαρκτου και αφηρημένου παραδείσου, που ονομάζεται ''πρόοδος'' και ''ανάπτυξη'', και ενώ διαρκώς έρχεται (είναι μελλούμενο) ποτέ δε φτάνει, διότι δεν είναι άλλο απο χίμαιρα και φαντασίωση...

''...Ο οποίος φετιχισμός, φανερώνει τη διαστροφή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο (τα πρόσωπα και τα πράματα) σε ''ορμή κυριαρχίας''.

‘’Η διαστροφή αυτή σχετίζεται με τη βαθύτερη ψυχική κατάσταση του ανθρώπου και τη μεταφορά της ψυχικής αυτής διαστροφής σε κοινωνιολογικό επίπεδο...Οι άνθρωποι χάνουν το ενδιαφέρον τους για μια αληθινή προσωπική σχέση με τα πρόσωπα και τα πράματα, καθώς και μια προσωπική αναμέτρηση με τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και της ύπαρξης τόσο του ανθρώπου όσο και του κόσμου, αρκούμενοι μόνο στη βιολογική τους επιβίωση...''

Γ.Παύλος-Νόστος ασύμμετρος προσώπου β' τόμος(βλ εδώ)

ΠΕΡΑ ΑΠ' ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Χτυποῦσα τὰ χέρια μου στὰ γαλάζια κρύσταλλα τ’ οὐρανοῦ

σὲ κατάμαυρο μέλλον ἐξοντωμένος.

Ἤτανε Σάββατο κι ὁ φτωχὸς Ἰησοῦς

ὁ ξιπόλητος ἐρωμένος τῆς ἀγωνίας

ὁ ξέχειλος ἀπ’ τὴ σκιὰ τῶν λαῶν ἐπιστάτης

περίμενε τὰ χαρωπὰ γραΐδια στὸ μισόφωτο.

Βγάζει ψαλμὸ σὰ νὰ ποτίζει περιβόλια

ὁ τρεμουλιάρης ἱερέας κι ὁ καθαρὸς

ἀέρας ὁ ὑπνοφόρος.

Εὐρώπη, Εὐρώπη δὲν εἶσαι τίποτ’ ἄλλο,

εἶσαι μονάχα ἡ συνέχεια τοῦ Βαραββᾶ!

πέρα απ' την κατανάλωση

Νίκος Καροῦζος - Χορταριασμένα Χάσματα 1974

από Μη. Νᾶ.ς

Άγιοι - Το αντίβαρο μιας λησμονημένης κληρονομιάς
 -παντώς , πέραν καιρού, τόπου και χρόνου-
(Tρία άρθρα και σκέψεις)

Παπα-Τύχων ο Ρώσος.
[ένας ολιγογράμματος ταπεινός άγιος που έζησε σ’ ένα ερημικό κελί στα βαθιά δάση του Αγίου Όρους ώς το 1968, μαζί με τους αγγέλους, μιαν αλεπού κι ένα θηλυκό αγριόχοιρο που γεννούσε κοντά στο φράχτη του για προστασία από τους κυνηγούς που περνούσαν ψάχνοντας για θηράματα]
Περνούσε σαράντα μέρες με μια ρέγκα και το ψαροκόκαλο το κρεμούσε σε μια κλωστή και το βουτούσε στο νερό όταν ήταν μέρα ψαροφαγίας (υπάρχουν τέτοιες μέρες στο ορθόδοξο εορτολόγιο), έριχνε λίγο ρύζι κι έφτιαχνε …ψαρόσουπα, όπως έλεγε, μέχρι που ξάσπριζε το ρεγκοκόκαλο και το πετούσε. Αυτό, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουν οι άγιοί μας τα «δικαιώματά τους» πάνω στη φύση και συγχρόνως η απάντησή τους στον καταναλωτισμό.(Από εδώ)

Από τα πράματα που μας δόθηκαν από το Θεό για χρήση, άλλα από αυτά βρίσκονται μέσα στην ψυχή, άλλα στο σώμα και άλλα έξω από το σώμα.Για παράδειγμα μέσα στη ψυχή βρίσκονται οι δυνάμεις αυτής, στο σώμα τα αισθητήρια όργανα και τα υπόλοιπα μέλη, ένώ γύρω από το σώμα βρίσκονται οι τροφές, τα χρήματα, τα κτήματα και τα υπόλοιπα. Η καλή λοιπόν ή κακή χρήση αυτών η των σχετικών με αυτά συμπτώσεων μας καθιστούν ενάρετους η κακούς.

(Η χρήση των αγαθών κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή σ.16,
Μαξιμιανό ταμείο τόμος Α' )

Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. στην αιγυπτιακή έρημο άρχισε τη ζωή της η μακροβιότερη αναρχική κοινωνία όλων των εποχών: οι χριστιανοί αναχωρητές. Ήταν άνθρωποι που ζούσαν εκεί, για να βρουν την ησυχία που τους ήταν απαραίτητη για την προσευχή τους. Όπως, όταν θέλεις ν’ ακούσεις έναν δίσκο με πολύ λεπτή μουσική, κλείνεις πόρτες και παράθυρα και απομονώνεσαι στην πιο ήσυχη γωνιά σου (λέει ο π. Σωφρόνιος του Essex), έτσι κι όταν θέλεις ν’ ακούσεις τη φωνή του Θεού απομονώνεσαι στο πιο ήσυχο μέρος που μπορείς να βρεις. Δεν το κάνεις από μίσος ή αποστροφή προς τον κόσμο ή προς το σώμα σου ή προς τις χαρές της ζωής κ.τ.λ. Αυτό έχει ξεκαθαριστεί πολλές φορές στην ιστορία του χριστιανισμού. Απλώς, το πιο ήσυχο μέρος για ν’ ακούσεις είναι η έρημος..(Συνέχεια αν θέλετε, οι άγιοι αναρχικοί)

Ο κίνδυνος ολοσχερούς καταστροφής του γήινου φυσικού περιβάλλοντος, εκτός από την εύλογη παγκόσμια ανησυχία, προκαλεί και εξαιρετικά σοβαρές πνευματικές συνέπειες. Αναγνωρίζοντας ως κυριότερο παράγοντα της περιβαλλοντικής καταστροφής την απληστία του λευκού ανθρώπου, πολλοί ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι αναζητούν πλέον τρόπους να απομακρυνθούν από τον πολιτισμό που προκάλεσε και προκαλεί αυτή την καταστροφή. Και βλέπουν εσφαλμένα ως βασικό χαρακτηριστικό αυτού του πολιτισμού το χριστιανισμό, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ξεκάθαρα αθεϊστικό πολιτισμό.
Έτσι, ο χριστιανισμός κατηγορείται ότι αναγόρευσε τον άνθρωπο «βασιλιά της κτίσης», εμπνέοντάς του την πλάνη ότι μπορεί να εξουσιάζει τα υπόλοιπα πλάσματα, καθώς και ότι γέννησε τον ορθολογισμό, ο οποίος, με τη σειρά του, έφερε την ιδέα για «ορθολογική εκμετάλλευση» του κόσμου προς όφελος του ανθρώπου. Άμεση συνέπεια του τελευταίου είναι η βιομηχανική επανάσταση – η μητέρα της οικολογικής καταστροφής...(συνέχεια εδώ - Η οικολογική καρδιά του πολιτισμού μας)

Υπάρχουν κάποια πλάσματα, που κατοικούν γύρω μας – στα δάση και στις ερήμους, στα νησιά και τις λίμνες, στα χωριά και τις πόλεις, πιθανόν και στη γειτονιά σας, στο σχολείο των παιδιών σας και στο χώρο εργασίας σας – τα οποία συγκεντρώνουν μέσα τους ένα είδος πανάρχαιας ενέργειας, που τα κάνει να αγιάζονται και να αγιάζουν και το χώρο γύρω τους.

Επειδή είναι ειρηνικά, ταπεινά και γεμάτα αγάπη και καλοσύνη, σπάνια παρεμβαίνουν δυναμικά στην ανθρώπινη ζωή, αν και μερικές φορές η αγαθή ενέργειά τους μπορεί ν’ αλλάξει προς το καλύτερο τους ανθρώπους.

Ω, τι σπουδαίο πράγμα να ζεις στον ίδιο κόσμο μ’ αυτά τα πλάσματα! Τι σπουδαίο πράγμα, καρδιά μου, να ζεις σ’ ένα τέτοιο κόσμο, όπου, παρά το κακό, τη βία, τον πόνο και το θάνατο, συνυπάρχουν κι αυτά τα πλάσματα και φέρνουν την ειρήνη και την αγάπη σε όποιον έχει – έστω και κρυμμένη στο βάθος της ύπαρξής του – κάποια ευαισθησία και ταπείνωση και μπορεί να τα δεχτεί, ν’ ακούσει και να κατανοήσει το μήνυμά τους...

(συνέχεια εδώ -Η αρμονία των πλασμάτων και η κληρονομιά του Γέροντα Παΐσιου )

(Άγιος Παίσιος ο Αγιορείτης εικ. από εδώ)

Οι Άγιοι!

Αντίβαρο ευλογημένο...

Μας διδάσκουν την αγαπητική-ευχαριστιακή-ασκητική κοινωνία και σχέση με αυτό που οι αρχαίοι ονόμασαν κόσμημα, με αυτό που μας περι-βάλλει και το δίδουν νόημα..
Μας διδάσκουν την καρδιακή και αληθινή συνύπαρξη με τα όντα και τα πράματα.
Μας διδάσκουν την εσωτερική αυτή ζωή, που ξεδιπλώνεται αγκαλιάζοντας όλη τη κτίση καθολικά και ανιδιοτελώς..
Ποτάμια Χάριτος ξεχύνονται απ' τον άπειρο αυτόν ωκεανό, και οι άγιοί μας, γεμίζουν ως απάνω,κανάτια όλο δροσιά που ξεχειλίζουν και ξεδιψάνε τον ντουνιά ολόκληρο, σαν σκύψει και μόνο τα χείλη του λιγάκι βρέξει..
Τα κίνητρα του ανθρώπου αλλάζουνε σιγά σιγά...
Με την ταπείνωση, τη μετά-νοια ,αποκτάει 'αισθητήρες', η καρδιά 'λεπταίνει' και έτσι δεν ανέχεται καμία βλάβη, καιόμενη πια από αγάπη, για ολόκληρο τον κόσμο..

Ρωτήθηκε ο Όσιος Ισαάκ ο Σύρος:
«Τί ἐστι καρδία ἐλεήμων;

-Καρδία ελεήμων εστί καύσις
υπέρ πάσης της κτίσεως,
υπέρ ανθρώπων
και των ορνέων
και των ζώων
και των δαιμόνων
και υπέρ παντός κτίσματος.
Και εκ της μνήμης αυτών και της θεωρίας
ρέουσιν οι οφθαλμοί αυτού δάκρυα.
Και εκ της πολλής και σφοδράς ελεημοσύνης
και συνεχούσης την καρδίαν
και εκ της πολλής καρτερίας
σμικρύνεται η καρδία αυτού
και ου δύναται βαστάσαι ή ακούσαι ή ιδείν
βλάβην τινά ή λύπην μικράν
εν τη κτίσει γινομένην.
Διά τούτο
υπέρ των αλόγων
και υπέρ των εχθρών της αληθείας
και υπέρ των βλαπτόντων αυτών
εν πάση ώρα ευχήν μετά δακρύων προσφέρει
του φυλαχθήναι αυτούς και ιλασθήναι αυτούς.
Ομοίως και υπέρ φύσεως των ερπετών
εκ της πολλής ελεημοσύνης
της κινουμένης εν τη καρδία αυτού
αμέτρως κατά την ομοιότητα του Θεού»..

..'Η ιστορία του ανθρώπινου γένους είναι πλήρης πόνου, θλίψης και αδικίας. Το κάθε δάκρυ και η κάθε θλίψη των γνωστών μας αγνώστων που έζησαν η θα ζήσουν, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού και των κοινωνικών επιστημών. Ποιός, παρα μόνο αν είναι ανεγκέφαλος, μπορεί να διαγράψει και να περιφρονήσει τούτο τον πόνο, τη θλίψη και την αδικία, που γεύτηκε μία-μία κάθε ανθρώπινη καρδιά, χαριν μιας γενικής και αφηρημένης μελλοντικής ευτυχίας, χάριν της ανάπτυξης και της προόδου στα οποία ενδεχομένως να μετέχει μία ελαχιστότατη μειοψηφία του ανθρώπινου είδους;
Oποιαδήποτε γενική ευτυχία, οποιαδήποτε γενική αλήθεια, οποιοσδήποτε παράδεισος γήινος η μεταφυσικός, ψυχικός η σωματικός, φιλελεύθερος η σοσιαλιστικός, είναι αποκρουστικός και κόλαση, αν λείπουν οι απανταχού αδερφοί μας και αδερφές μας που έζησαν η θα ζήσουν, αν λείπει 'αυτός ον ηγάπησεν η ψυχή μας'...

Γ.Παύλος, Νόστος ασύμμετρος προσώπου, β' τόμος από εδώ

παππούς Dobrei, (εδώ)

Ψηλαφούμε νομίζω στους αγίους, έτσι λίγο ντροπαλά, όχι μόνο πως να ξεγυμνώσουμε τον απρόσκλητο αυτόν επισκέπτη, τον ζητιάνο της εφηβικής ανησυχίας, από τα κουρέλια της ιδιοτέλειας, της λήθης και της βόλεψης που χρόνια του φορούμε, μα και πως να τον φασκιώσουμε, στην αγάπη και το έλεος του Θεού..