Αναζητώντας το νόημα της εκκλησιαστικής ζωής σε καιρό πανδημίας (δύο κείμενα ιερέων)

απο ΝΕΚΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

 
 
ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΣΩΖΕΤΑΙ ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ...

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός  
Βήματα

 Πεμπτουσία της χριστιανικής ζωής είναι η αγάπη. Γι’ αυτό και στις συζητήσεις που πολλοί κάνουν το διάστημα της επέλασης του κορωνοϊού, κυρίως όσοι δεν μετέχουν στην ζωή της Εκκλησίας, παροτρύνουν τους χριστιανούς να δείξουν αγάπη και να μείνουν στο σπίτι τους, να μην εκκλησιάζονται, να μην κοινωνούν, ώστε να μη γίνουν άθελά τους αιτία να μολυνθούν και οι ίδιοι και οι συνάνθρωποί τους. Αν μάλιστα δούνε κάποιοι πιστούς να περνούν από τον ναό ή να ζητούν να κοινωνήσουν, σπεύδουν να τους καταγγείλουν στην αστυνομία, ώστε να μαζευτούν από τους δρόμους οι «επικίνδυνοι».
«Αν είσαι χριστιανός, δείξε αγάπη με τον συγκεκριμένο τρόπο», μας προτρέπουν. Μας γεμίζουν ενοχές. Μας επισημαίνουν ότι είναι εγωιστική συμπεριφορά να θέλουμε να συναντηθούμε με τους άλλους, διότι αυτό ενέχει κίνδυνο θανάτου. Μιλούν για τα σπίτια μας ως κατακόμβες της πρώτης Εκκλησίας, στις οποίες κρύβονταν οι χριστιανοί από τους Ρωμαίους. Λησμονούν όμως ότι τις κατακόμβες οι χριστιανοί τις δημιούργησαν ακριβώς για να συναντιούνται με τους άλλους.

Μιλούν και για διαδικτυακές ενορίες ακόμη, στις οποίες η επικοινωνία μας θα είναι εικονική και εκ του μακρόθεν. Λησμονούν όμως ότι η Εκκλησία δεν είναι λέσχη ανταλλαγής ιδεών, η οποία και εκ του μακρόθεν μπορεί να λειτουργήσει, αλλά ευχαριστιακή σύναξη, στην οποία καλούμαστε να κοινωνούμε Σώμα και Αίμα Χριστού και να γινόμαστε ένα όλοι με τον Χριστό και μεταξύ μας.
Τονίζουν ότι δεν πειράζει που δεν κοινωνούμε. Άλλωστε, έτσι κι αλλιώς είμαστε αμαρτωλοί, οπότε μας αξίζει ένα επιτίμιο για να συνέλθουμε, λες και η θεία κοινωνία είναι για τους αγίους και τους αναμάρτητους. Ότι ο Χριστός θέλει από εμάς να σώσουμε τις ζωές των συνανθρώπων μας και όχι να τους βάλουμε σε κίνδυνο, λησμονώντας ότι στην κοινωνία που ζούμε συναντούμε τους συνανθρώπους μας στους τόπους της επιβίωσης, χωρίς εκεί να εγείρουμε ενστάσεις απουσίας αγάπης, αρκεί να τηρούμε με σεβασμό κάποια συγκεκριμένα μέτρα προφύλαξης. 

«Κανείς δεν σώζεται μόνος του». Η κοινωνία η οποία καλλιέργησε τον ατομοκεντρισμό ως στάση ζωής, μέσα από τον καταναλωτισμό, την αποθέωση της λαγνείας, την διάλυση της συζυγίας, τον δικαιωματισμό, διαπιστώνει υποκριτικά ότι υπάρχει ανάγκη ατομικής και κοινωνικής ευθύνης. Μιλά για την «κοινωνική απόσταση», όχι για να χτίσει μετά την κρίση κοινότητες συνάντησης προσώπων που θα εμφορούνται από υπευθυνότητα και αλληλεγγύη και αγάπη, αλλά για να συνεχίσει το ταξίδι του θριάμβου της ατομικότητας. Συνέχισε να ζεις όπως ζούσες, αρκεί να μην κάνεις κακό στον άλλο. Έτσι κι αλλιώς η κοινότητα εμπεριέχει τον κίνδυνο της διασποράς της μόλυνσης. Ο άλλος είναι ο φόβος σου κι εσύ ο φόβος του. Και η αλληλεγγύη, ακόμη και η θυσία απορρίπτεται στην πράξη από τους επικεφαλής των ισχυρών, αφού μπορεί να τους στερήσει τα κέρδη τους.
Η εκκλησιαστική κοινότητα είναι η συνάντηση όσων έχων αποφασίσει να αγαπούν, να νικούν τα μέτρα τους, να πιστεύουν στον Χριστό, να μοιράζονται με τους άλλους την τροφή, την ελπίδα, τον εαυτό τους και να γίνονται ένα μ’ αυτούς στην θεία κοινωνία. Είναι άλλο τα μέτρα που βοηθούν ώστε να μην βλάψουμε τους άλλους και άλλο η παράνοια στην οποία η καλλιέργεια του φόβου οδηγεί. Ουδείς είναι σωματικά άτρωτος. Η κοινότητα μπορεί προσωρινά να υπάρξει διαδικτυακά και από το σπίτι. Δεν χτίζεται όμως στην απομόνωση, ούτε στην ατομική επιβίωση. Θέλει συνύπαρξη. Προευχόμαστε ώστε το προσωρινό να μη γίνει κανόνας. Ζούμε όμως την Αλήθεια. 

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 29 Απριλίου 2020

Oρθόδοξος “Ασθενής”...

π. Σπυρίδων Σκουτής
Ευχή (από εκεί η φωτο) 

Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η πανδημία του κορονοϊού μας ξεγύμνωσε κυριολεκτικά σε πνευματικό και εκκλησιαστικό επίπεδο.

Γίναμε χίλια κομμάτια, απομακρυνθήκαμε ο ένας από τον άλλο και όλα αυτά για να υποστηρίξουμε τον Χριστό και την πίστη!! Χαλάσανε φιλίες, εκτροχιάστηκαν πνευματικά οι άνθρωποι.
Η πανδημία του κορονοϊού έδειξε κάτι που θα μας ξινίσει αν το ακούσουμε αλλά είναι η αλήθεια και θέλει πνευματικά κότσια να το δεχτούμε : Ότι έχουμε επιφανειακή ορθόδοξη πνευματικότητα. Αντί να ενωθούμε, διαλυθήκαμε, αντί να είμαστε αγκαλιά, γυρίσαμε τις πλάτες μας ο ένας στον άλλο για το ποιος έχει δίκιο και περισσότερο “Χριστό” στο μυαλό του. Πάσχουμε απο καρδιακό βίωμα. Αντί να είμαστε, να μιλάμε και να πράττουμε «Ἐν ἑνὶ στόματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ», γίναμε χίλια στόματα και κομματιασμένες καρδιές.
Ρίξαμε πυρά σε ιερείς, δεσποτάδες, Συνόδους, Εκκλησίες και αντί όλοι μαζί να είμαστε ένα, ακόμα και στο λάθος, ακόμα και στην κατηφόρα, ακόμα ........ , διαλυθήκαμε.
Πολλοί είναι όσοι έπεσαν στο αμάρτημα της ιεροκατηγορίας. Αυτό που πρέπει να μας απασχολεί περισσότερο δεν είναι το πότε θα ανοίξουν οι Εκκλησίες για να κοινωνήσουμε, αλλά να εξομολογηθούμε τον βόρβορο που εξαπολύσαμε για την Εκκλησία, τους ιερείς, τους δεσποτάδες και τους πατριάρχες. Πολλές ρουφιανιές σε ιερείς δεν έγιναν από Μουσουλμάνους αλλά από δικούς μας ανθρώπους, ίσως και από ανθρώπους που είχαμε δίπλα μας.

Ούτε ευγένεια δεν έχουμε στη διαφωνία και τη διαφορετικότητα των απόψεων. Η υπακοή καρποφορεί εκεί που διαφωνείς, αλλά δυστυχώς δεν την μπορούμε την υπακοή διότι η χαρά της υπακοής θέλει μετανοημένη καρδιά. Το θέμα δεν είναι να έχεις δίκιο αλλά το πώς το εκφράζεις, διότι αν το εκφράσεις λάθος το χάνεις.
Θέλουμε ό,τι θέλουμε εδώ και τώρα. Θέλουμε να κοινωνήσουμε όπως εμείς θέλουμε, θέλουμε τον Χριστό που έχουμε μέσα στο μυαλό μας, θέλουμε την Ορθοδοξία όπως τη φανταζόμαστε. Όλη μας η πνευματική ζωή ένα ΕΓΩ και ένα ΘΕΛΩ.
Πόσοι άνθρωποι προσευχήθηκαν για τους κληρικούς και την Ιερά Σύνοδο;
Σκέφτηκε κανείς τον ιερέα που λειτουργεί με άδεια στασίδια και δακρυσμένη και τραυματισμένη καρδιά; Για τους περισσότερους ο ιερέας είναι ο θρησκευτικός υπάλληλος... Τίποτε περισσότερο πέρα από αυτό.
Σκέφτηκε κανείς αυτόν τον άνθρωπο πίσω από το ράσο, που προσεύχεται για όλους και δέχεται σφαίρες από παντού, ακόμα και από μέλη της οικογένειάς του; Σκέφτηκε κανείς ποτέ αυτόν τον άνθρωπο έστω και στην προσευχή του; Έστω με έναν προσευχητικό λογισμό;
Ακούσαμε απίστευτα πράγματα, ακόμα και να φύγουμε από την Εκκλησία να ανοίξουμε άλλους δρόμους, να σπάσουμε πόρτες Εκκλησιών και να βγούμε στις πλατείες με τα Άγια Ποτήρια.
Τελικά στην Ελλάδα έχουμε πολλές “ατομικές Ορθοδοξίες”. Οι περισσότεροι ψάχνουν “μαγικά” θαύματα για να στηρίξουν κάποια εσωτερική πίστη. Ο ένας πιστεύει στη φλεγόμενη Αγία Τράπεζα που τελικά δεν ήταν από τον τάφο του Γέροντος Εφραίμ, ούτε η φωτιά ήταν το άκτιστο Φως, ο άλλος λέει ότι ήρθε το τέλος του κόσμου και ο αντίχριστος, ο άλλος θέλει Άγιο Φως στο σπίτι του αλλά δεν θέλει να μετανοήσει και να εξομολογηθεί. Άλλος νομίζει ότι κάνοντας ένα σταυρό με λάδι στο παράθυρο του σπιτιού του θα φύγει το κακό από την οικογένειά του, αλλά την αγάπη μέσα στο σπίτι του μπορεί να μην θέλει να τη βάλει.

Ουρλιάζουμε για να κοινωνήσουμε τον Χριστό αλλά με το στόμα μας έχουμε θάψει τους μισούς παπάδες της υφηλίου. Θέλουμε όμως να κοινωνήσουμε ....
Φωνάζουμε έστω και δικαίως γιατί δεν χτυπάνε οι καμπάνες, αλλά έπρεπε σαν ήχος καμπάνας να ακούγονται τα γόνατά μας από τις μετάνοιες, αλλά πού ....
Τα πληκτρολόγια πήραν φωτιά ενώ έπρεπε να είχαμε λιώσει τα κομποσχοίνια...
Νομίζουμε ότι έχουμε τη σωτηρία στο τσεπάκι μας. Έχουμε μια Ορθοδοξία που αν δούμε κάποιον αλλόθρησκο στον παράδεισο θα πούμε στον Χριστό “Είπαμε! ΟΧΙ και έτσι!!! Το παράκανες!!!!”.
Ακούμε πολλές φορές από “Ορθόδοξους Χριστιανούς” και ανθρώπους της Εκκλησίας απίστευτα πράγματα : Να πεθάνουν οι μετανάστες, να κρεμάσουμε τους ομοφυλόφιλους, να ξυρίσουμε τους παπάδες και τους δεσποτάδες, αλλά κατά τα άλλα θέλουμε να κοινωνήσουμε τον Χριστό...
Δεν θέλει κανείς να του δείξω το inbox από το email μου, το viber, το messenger διότι τα λόγια από ανθρώπους που ήθελαν να κοινωνήσουν ντρέπομαι μόνο που τα διαβάζω...
Υβρεις από αγνώστους απλά επειδή φοράμε ράσο και δεν βγήκαμε με τα καλάσνικοφ για να ανοίξουμε τις πόρτες των Εκκλησιών και να κηρύξουμε πόλεμο κατά των αντίχριστων.

Δεν ξέρω τι συμβαίνει αλλά είδα σε πολλές περιπτώσεις περισσότερο Χριστό σε ανθρώπους που χαρακτήριζαν τον εαυτό τους “άθεο” και περισσότερο σκοτάδι σε ανθρώπους που έκαναν μεγάλους σταυρούς και καμάρωναν ότι ήταν και άνθρωποι της Εκκλησίας. Τελικά όμως αυτοί οι άθεοι δεν ήταν άθεοι, απλά απέρριπταν τον Θεό των Φαρισαίων.
Υπάρχουν όμως ακόμα ψυχούλες που το λέει η καρδιά τους, αλλά δεν τον λένε σε κανέναν παρά μόνο ψιθυριστά στην εικόνα του Κυρίου. Χαίρομαι όταν συναντώ πιστούς που έχουν υγιή πίστη με γνώση αλλά και με μετάνοια. Αυτές οι ψυχές διασώζουν το γνήσιο Ορθόδοξο φρόνημα.
Σε έναν κόσμο βαβούρας, χάους, τελικά ο καλύτερος δρόμος είναι αυτός της σιωπής, της υπακοής και της προσευχής... Αλλιώς χάνεσαι τελείως και σε τρώει το τέρας της υπερηφάνειας και της αυτοδικαιώσεως που νομίζει ότι πιστεύει στον Χριστό αλλά το παίζει Χριστός ο ίδιος, δηλαδή είναι στην ουσία αντίχριστος.
Εύχομαι το αναστάσιμο Φως να φανερώσει τα χάλια μας και να τα θεραπεύσουμε... Χριστός Ανέστη!

Επίσης εάν θέλετε, πολλές απόψεις που διαβάσαμε και ακούσαμε όλον αυτό το καιρό:

Μεταλαμβάνοντας σε καιρούς πανδημίας

Ο άνθρωπος και ο εαυτός μπροστά στη κρίση

Μακριά απο το φόβο και την αγωνία

Διψώ για Ανάσταση!

Συνέντευξη του Μητροπολίτου Μεσογαίας κ. Νικολάου στην κα Βίκυ Φλέσσα - Πάσχα 2020

Χρήστος Γιανναράς. Πως βλέπει την κρίση και τι αναμένει την επόμενη ημέρα.

Αυτό που ζούμε, ίσως είναι μια κρυμμένη ευλογία.

Φόβος δεν υπάρχει στην αγάπη, αλλά η τέλεια αγάπη διώχνει τον φόβο» (Α΄ Ἰωάν. 4, 18)

Η λοίμωξη του πανικού

Χρυσόστομος Σταμούλης - Ενώπιον ενός καινούριου κόσμου

Κορωνοϊός και Θεία Μετάληψη - Πρόταση (& πρόσκληση) για επιστημονική διερεύνηση του θέματος - Η τελική απάντηση

Ποιός είδε άνοιξη καιρό

H καταστροφή της φύσης υπεύθυνη για την πανδημία

O μεγάλος αδελφός στην εποχή του Κορονοιού

Έτος 2030 μ.Χ

H νύχτα με συμφέρει-τη νύχτα αναπνέουν τα φυτά..

Πράγματι ἡ νύχτα μὲ συμφέρει.
Πρῶτα-πρῶτα ἐλαττώνει τὶς φιλοδοξίες· ὕστερα
διορθώνει τὶς σκέψεις· ἔπειτα
συμμαζώνει τὴ θλίψη καὶ τὴν κάνει ὑποφερτότερη
τὴ σιωπὴ μὲ σέβας ἀνατέμνει·
ἐξαίρει τὴν ὄσφρηση μὰ προπάντων ἡ νύχτα περιζώνει.

Ν.Καρούζος.Αντισεισμικός τάφος" (1984).23

Τότε αναπνέουν τα φυτά, εννοώ την νύχτα. Και η ψυχή τότε, πολύ περισσότερο από εκείνα, δέχεται την πνευματική δροσιά. Εκείνα που κατά την διάρκεια της ημέρας τα κατέκαυσε ο ήλιος, αυτά δροσίζονται τη νύχτα. Περισσότερο από οποιαδήποτε δροσιά κατεβαίνουν τα δάκρυα της νύκτας και εναντίον των επιθυμιών και εναντίον κάθε φλεγμονής και καύσωνα και δεν αφήνουνε να πάθουμε κάτι το φοβερό. Αν όμως δεν απολαύσης εκείνη τη νυκτερινή δροσιά, θα κατακαής την διάρκεια της ημέρας.

Αλλά εύχομαι κανένας σας να μη γίνη τροφή καύσεως της φωτιάς εκείνης, αλλ’ αφού δροσιστούμε και απολαύσουμε την φιλανθρωπία του Θεού, όλοι μας να ελευθερωθούμε από το φορτίο των αμαρτημάτων με τη χάρι και την φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού…

(Εις τας Πράξεις ΚΣΤ΄, ΕΠΕ 16Α,98-104. PG 60,202-204)

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ  Τα νεύρα της ψυχής.Χρυσοστομικός Άμβων Ε΄

ΕΚΔΟΣΙΣ:  Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου.Νέα Σκήτη Αγ. Όρους/

Aπό:

Προσκυνητής

Τετράδια της Αμπάς

Ο Τσαρλς Μπουκόφσκι συνομιλεί με τον Άγιο Ιωάννη τον Σιναΐτη

απόσπασμα από εδώ(ολόκληρο το άρθρο):

...Αφορμές για τη συνομιλία που προτείνω, μια ταφόπλακα, και μια σκάλα. Συγκεκριμένα, η  ταφόπλακα του Charles Bukowski, και ο Δεύτερος Λόγος στην Κλίμακα του Αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη, κείμενο το οποίο περιέχει οδηγίες προς νέους ή επίδοξους μοναχούς.

Στον τάφο του ποιητή, πάνω από τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου, και τη φιγούρα του πυγμάχου ανάμεσά τους, διαβάζουμε την έσχατη προτροπή του στην καταϊδρωμένη ανθρωπότητα.

Don't Try.

Στο κείμενο του αγίου, στα συμφραζόμενα του οποίου ο όρος «απροσπάθεια» σημαίνει την αποφυγή των πνευματοκτόνων παθών (και όχι του Πάθους, που είναι προϋπόθεση σωτηρίας), διαβάζουμε τα εξής ενδιαφέροντα.

«Όποιος εμίσησε τον κόσμο, αυτός εγλύτωσε από την λύπη. Ενώ εκείνος που έχει “προσπάθεια” σε κάποιο από τα υλικά και ορατά, δεν έχει λυτρωθή ακόμη από την λύπη. Διότι πώς να μη λυπηθή, όταν στερηθή εκείνο που αγαπά;»

Σε αυτό το πλαίσιο, το μίσος για τον κόσμο συνιστά προϋπόθεση για την ασκητική της αγάπης, για όλους και για όλα, με τρόπο συγκεκριμένο, και μοναδικό.

«Εκείνος που νομίζει ότι έχει “απροσπάθεια” για ένα οποιοδήποτε πράγμα, αισθάνεται όμως λύπη στην καρδιά του όταν το στερηθή, αυτός απατάται τελείως»...

 ...Η αντίληψη που έχει ο Μπουκόβσκι για τον δημιουργό, όπως και για κάθε άνθρωπο που θέλει να ζήσει αυθεντικά, είναι αυτή του outsider / αποσυνάγωγου, η οποία γειτνιάζει με την ασκητική της αναχώρησης που οικειοποιούνται οι μοναχοί, και την οποία ιχνογραφεί ο Άγιος Ιωάννης.

Στην εισαγωγή του Δεύτερου Λόγού: «[...] εκείνος που ξύπνησε αληθινά μέσα του τον φόβο του θανάτου του, δεν θα αγαπήση πλέον ούτε θα ενδιαφερθή ούτε θα μεριμνήση καθόλου για χρήματα ή για κτήματα ή για τους γονείς του ή για επίγειο δόξα ή για φίλους ή για αδελφούς ή για τίποτε το γήινο. Αλλά [...] ακολουθεί τον Χριστόν γυμνός και αμέριμνος και ακούραστος [...]»

Προτού τα ηθικολογικά αντανακλαστικά μας εξεγερθούν, ας το σκεφτούμε, και ας ακούσουμε το ζάρι, ας παρακολουθήσουμε το μπαρμπούτι.

Μην έχεις προσπάθεια. Να έχεις Πάθος, γυμνός και αμέριμνος και ακούραστος. Don't try.

Αλλά, και μεταφράζω αδέξια: «αν είναι να προσπαθήσεις, πήγαινε ως / το τέρμα. / ειδάλλως, μην αρχίσεις καν. // αν είναι να προσπαθήσεις, πήγαινε ως / το τέρμα. / αυτό ίσως σημαίνει να χάσεις κορίτσια, / γυναίκες, συγγενείς, δουλειές και / ίσως, το μυαλό σου. // Πήγαινε ως το τέρμα. / ίσως σημαίνει να μείνεις νηστικός για 3 ή / 4 μέρες. / ίσως σημαίνει να ξεπαγιάσεις σε ένα / παγκάκι στο πάρκο. / ίσως σημαίνει φυλακή, / ίσως να γίνεις περίγελος, / να περιφρονηθείς, / να μείνεις μόνος. / [...] // αν είναι να προσπαθήσεις, / πήγαινε ως το τέρμα. / καμιά αίσθηση δεν είναι σαν / αυτήν. / θα μείνεις μόνος με τους / θεούς / και οι νύχτες θα αστράφτουν στη / φωτιά. // κάν' το, κάν' το, κάν' το. / κάν' το. / ως το τέρμα / ως το τέρμα»...

        Θάνος Ανεστόπουλος - Η ιδιοφυΐα του πλήθους (Charles Bukowski)

'Υπάρχει αρκετή προδοσία, μίσος, βία, παραλογισμός στο μέσο άνθρωπο

για να προμηθεύσει οποιοδήποτε στρατό, 

οποιαδήποτε μέρα...'

Επίσης:

Δ'Κυριακή νηστειών-Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος

Σκέψεις στη μνήμη του Ιωάννη Μακρυγιάννη 27 Απριλίου

Ο Χρήστος Γιανναράς στην εκπομπή του ΣΚΑΙ, "ΝΕΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ", με τίτλο "Αντέχουμε να συζητάμε την ιστορία μας;" , που προβλήθηκε 28/02/2011 .

Αποσπάσματα:

...Οι Έλληνες έχουμε ένα βασικό ελάττωμα, δεν μπορούμε να συνεργαστούμε,ο καθένας μας είναι καπετάν ένας...

...Εκείνο το οποίο ενδιαφέρει, είναι να λείψει από την ιστορική έρευνα η την ιστορική διδασκαλία κάθε ιδιοτελείς σκοπιμότητα...

..Aπό που αντλούσαν νόημα;Ξεσηκώθηκαν,έπαιξαν τη ζωή τους, γιατί;Αυτό με ενδιαφέρει να το μάθει σήμερα το παιδί, να το μάθω και εγώ, να το δείξουμε..

...Άν μας ενδιαφέρει κάτι σήμερα είναι να ξαναποκτήσει ο Έλληνας συνείδηση ότι διαχειρίζεται μια πρόταση πολιτισμού που ενδιαφέρει πανανθρώπινα.Δεν είναι για εσωτερική κατανάλωση.Αυτό μπορεί να το υπηρετήσει  και η ιστορική έρευνα;Πράγματι, θα είναι ένα αιτούμενο πολύ πολύτιμο..

ἀποσπάσματα τῆς ἀργόσυρτης συνέχειας τοῦ τρόπου μας

από Μη. Νᾶ.ς

..Το παράπονό μου το τρομερό είναι..που δε μπορούμε παιδί μου..Να ενωθούμε!...Ας πούμε,παρά όλα αυτά τα βασανιστήρια,όλα αυτά τα πάθη...Πήγαν στο καλάθι των αχρήστων..
(από αγέλαστο πέτρα)

Στρατηγός Μακρυγιάννης 27 Απριλίου 1864

«...ένα πράγμα με παρακινεί και μένα να γράφω, ότι τούτην την Πατρίδα την έχουμε όλοι μαζί και σοφοί και αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Έγραψα γυμνή την αλήθεια να ιδούνε όλοι οι Έλληνες και να μπαίνουν σε φιλοτιμία και τα παιδιά μας να λένε : έχουμε αγώνες πατρικούς, έχουμε θυσίες.

Οράματα και θάματα.

Εκεί οπούφκιαχνα τις θέσες εις τους Μύλους (Κοντά στο Ναύπλιο) ήρθε ο Ντερνύς να με ιδή. Μου λέγει. «Τι κάνεις αυτού; Αυτές οι θέσες είναι αδύνατες. Τι πόλεμον θα κάνετε με τον Μπραΐμη αυτού;» - Του λέγω, «είναι αδύνατες οι θέσες κι' εμείς, όμως είναι δυνατός ο Θεός όπου μας προστατεύει. Και θα δείξωμεν την τύχη μας σ' αυτές τις θέσες τις αδύνατες. Κι αν είμαστε ολίγοι εις το πλήθος του Μπραΐμη, παρηγοριόμαστε μ' ένα τρόπον, ότι η τύχη μας έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους. Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θεριά πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν. Κι όταν κάνουν αυτήνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν. Η θέση οπού είμαστε εδώ είναι τοιούτη και θα ιδούμεν την τύχη μας οι αδύνατοι με τους δυνατούς...»

Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη

Eπίσης:

Λησμονημένες μορφές-Γιάννης Μακρυγιάννης(Ντοκυμαντέρ)

«Αρχονταρίκι»: Ο Χρ. Γιανναράς για τον Μακρυγιάννη (εκπομπή 1997)

  Η μολότοφ της παράδοσής μας-αναζητήσεις και προβληματισμοί για την ταυτότητα και την ιστορική συνέχεια.

Η γιαγιά ο αββάς και η παράδοση

Οι Άγιοι Απόστολοι Ιάσωνας, Σωσίπατρος,η βασίλισσα Κέρκυρα, οι 7 ληστές και ο Αιθίοπας. 29 Απριλίου

Ούτοι λοιπόν ποιμάναντες τας Εκκλησίας αυτών, επήγαν εις την Δύσιν, και φθάσαντες εις την χώραν των Κυρηναίων (Κέρκυρα) έκτισαν Εκκλησίαν εις όνομα του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου, και εκεί λειτουργούντες εις τον Θεόν, πολλούς απίστους ετράβιζαν εις την πίστιν του Χριστού. Επειδή δε εδιαβάλθησαν εις τον βασιλέα Κερκυλλίνον, δια τούτο εβάλθησαν εις την φυλακήν, μέσα εις την οποίαν ευρίσκοντο κλεισμένοι επτά αρχηγοί των κλεπτών, των οποίων τα ονόματά εισι ταύτα: Σατορνίνος, Ιακίσχολος, Φαυστιανός, Ιαννουάριος, Μαρσάλιος, Ευφράσιος, και Μαμμίνος. Τούτους λοιπόν διδάξαντες οι Απόστολοι με τα λόγιά των, και πληροφορήσαντες με τα θαυμάσια οπού εποίησαν, τους έφερον εις την του Χριστού πίστιν, και πρόβατα αυτούς αντί λύκων εποίησαν. Οι οποίοι μετά ταύτα εβάλθησαν μέσα εις καζάνια πυρωμένα, γεμάτα από πίσσαν και λάδι και κηρί και τιάφι, και εκεί τελειωθέντες, έλαβον τους στεφάνους της αθλήσεως. Ομοίως δε και ο δεσμοφύλαξ, επειδή επίστευσε τω Χριστώ, δια τούτο έκοψαν την αριστεράν του χείρα και τους δύω του πόδας. Έπειτα έκοψαν αυτού και την κεφαλήν, επικαλουμένου το του Χριστού όνομα.

Εκβαλών δε ο βασιλεύς από την φυλακήν τους Αγίους Ιάσωνα και Σωσίπατρον, έδωκεν αυτούς εις τον έπαρχον Καρπιανόν δια να τους τιμωρήση. Ούτος λοιπόν αφ’ ου ερώτησε τους Αποστόλους εάν αρνούνται τον Χριστόν, και είδεν αυτούς αμεταθέτους, τότε τους έδεσε και τους έρριψεν εις την φυλακήν. Βλέπουσα δε αυτούς έτζι δεμένους ως καταδίκους, Κερκύρα η του βασιλέως θυγάτηρ, και μαθούσα ότι δια τον Χριστόν ταύτα πάσχουσιν, εκήρυξε τον εαυτόν της Χριστιανήν. Όθεν εκδυθείσα τα στολίδια οπού εφόρει, τα εμοίρασεν εις τους πτωχούς. Τούτο δε μαθών ο πατήρ της, παρεκίνησεν αυτήν δια να μεταβληθή. Επειδή όμως δεν εδυνήθη, την έβαλεν εις την φυλακήν, είτα παρέδωκεν αυτήν εις ένα Αιθίοπα δια να την φθείρη. Ο δε Αιθίοψ, ευθύς οπού μόνον έγγιξεν εις την πόρταν της φυλακής, διεσπαράχθη από ένα θηρίον. Η δε Αγία Κερκύρα τούτο μαθούσα, ιάτρευσεν αυτόν, είτα με τας διδασκαλίας της τον έκαμε στρατιώτην του Χριστού και Χριστιανόν. Όθεν με μεγάλην φωνήν ανεβόησεν ο Αιθίοψ, «Μέγας ο Θεός των Χριστιανών». Τούτο δε μαθών ο βασιλεύς, δεινώς αυτόν εβασάνισε, και έτζι παρέδωκεν ο αοίδιμος την ψυχήν του εις χείρας Θεού.

Οι δε στρατιώται έφερον ξύλα πολλά εις την φυλακήν, και άναψαν πυρκαϊάν δια να κατακαύσουν την Αγίαν Κερκύραν. Τούτου δε γενομένου, έμεινεν αβλαβής η Αγία. Όθεν ετράβιξε πολλούς εις την του Χριστού πίστιν. Δια τούτο εκρέμασαν αυτήν εις ξύλον, και υποκάτω εκάπνισαν αυτήν με καπνόν πνιγερόν. Έπειτα την εσαΐτευσαν, και τόσον την εκαταπλήγωσαν, ώστε οπού, εκ των πόνων παρέδωκε την ψυχήν της εις χείρας Θεού. Μετά ταύτα, εκίνησε διωγμόν κατά των Χριστιανών ο ρηθείς βασιλεύς Κερκυλλίνος. Και επειδή οι Χριστιανοί κατέφυγον εις ένα μικρόν νησάκι, οπού ήτον εκεί κοντά, δια τούτο εμβήκεν εις καΐκιον ο ίδιος βασιλεύς δια να υπάγη εκεί να τους τιμωρήση. Όταν δε έφθασεν εις το μέσον του πελάγους, κατεποντίσθη εις τον βυθόν της θαλάσσης ως ο πάλαι Φαραώ. Και ο μεν του Κυρίου λαός, επρόσφερεν εις τον Θεόν ύμνους και ευχαριστηρίας, ο δε Ιάσων και Σωσίπατρος ελευθερωθέντες από την φυλακήν, εδίδασκον ανεμποδίστως τον λόγον του Θεού. Επειδή δε έγινε βασιλεύς άλλος, και έμαθε τα περί των Αγίων, επρόσταξε να φέρουν εις αυτόν μίαν βούτην, ήγουν μίαν παραβούταν σιδηράν, και μέσα εις αυτήν να βάλουν πίσσαν και ρετζίνην και κηρί, και να τα βράσουν δυνατά, έπειτα έβαλον μέσα εις αυτήν τους Αγίους. Αλλ’ οι μεν Άγιοι άφλεκτοι διεφυλάχθησαν, οι δε άπιστοι, άλλοι μεν, εκάησαν, άλλοι δε, επίστευσαν τω Χριστώ. Ο δε βασιλεύς δέσας μίαν πέτραν από τον λαιμόν του μετενόει και θρηνών έλεγεν, ο Θεός Ιάσωνος και Σωσιπάτρου βοήθει μοι και ελέησόν με. Τότε ο μακάριος Ιάσων συνάξας όλους εκείνους οπού επίστευσαν, τους εδίδαξε τον λόγον της αληθείας, παρόντος και του βασιλέως, και κατηχήσας αυτούς, τους εβάπτισεν όλους ομού και τον βασιλέα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Επωνόμασε δε τον βασιλέα Σεβαστιανόν, μετά ολίγας δε ημέρας ασθενήσας ο υιός του βασιλέως, απέθανεν. Ο δε Απόστολος Ιάσων προσευχηθείς, ανέστησεν αυτόν. Πολλά δε και άλλα θαύματα έκαμεν ο Άγιος, λόγου και μνήμης άξια. Κτίσας δε και Εκκλησίας ωραίας μαζί με τον βασιλέα, και πάντα καλώς και οσίως τελέσας, και αυξήσας το του Χριστού ποίμνιον, ετελείωσε την ζωήν του εις γήρας βαθύ, και μετέβηκεν εκ των επιγείων εις τα Ουράνια.

Από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β’. Εκδόσεις Δόμος, 2005.
από ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Η Αναπάντεχη Άνοιξη..

..Γιατί δε ξέρεις τι είναι ο άλλος μέσα του..Τι φιλοξενεί ο άλλος μέσα του..

Άλλωστε όλοι φιλοξενούμε μέσα μας μία αναπάντεχη άνοιξη..

Ακόμα κι αν μια μέρα..

Όλια Λαζαρίδου

Όλια Λαζαρίδου (με αφορμή την επιδημία και τον εκκλησιασμό): Στο βάθος της καρδιάς μου υπάρχει ένα εκκλησάκι! Διψώ για ανάσταση!

Το πέρασμά σου - Κ.Βάρναλης

Το πέρασμά σου-Χειμερινοί Κολυμβητές

ποίηση: Κ. Βάρναλης

μουσική:Α. Μπακιρτζής, Κ. Σιδέρης

ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΟΥ

Στη ζήση αυτή που τη μισούμε,

στη γης αυτή που μας μισεί,

κι όσο να πιούμε δε σε σβηούμε

πόνε πικρέ και πόνε αψύ

που μας κρατάς και σε κρατούμε

σ’ αυτήν τη μαύρη γης και ζήση,

που περπατούσαμε τυφλά

κι ανθός για μας δεν είχε ανθίσει

κι ούτε σε δέντρον αψηλά

κρυμμένο αηδόνι κελαηδήσει,

ήρθες Εσύ μιαν άγιαν ώρα,

όραμα θείο και ξαφνικό

και γέμισε ήλιο ανθόν, οπώρα

κελαηδισμόν παθητικό

ολ’ η καρδιά μας, ολ’η χώρα.

Αχ! Τόσο λίγο να βαστάξει

Τουτ’η γιορτή κ’ η Πασκαλιά!..

Εφυγες κ’ έχουμε ρημάξει

Ξανά και πάλ’ η Πασκαλιά

Γιατ’ έτσι λίγο να βαστάξει!

Πείνα και δίψα - Νοσταλγία

Χρήστου Γιανναρά-Πείνα και δίψα

..H νοσταλγία δε μπορεί ποτέ να γραφτεί με λέξεις στην αράδα.Γίνεται τότε ίσως ρομαντισμός και ποίηση, μα παύει να είναι αυτό που στα αλήθεια είναι: πάθος της ψυχής βουβό κι ασίγαστο.
Οι στιγμές της δυνατής ζωής, η σύγκριση κι η νοσταλγία που τις συνοδεύουν, είναι μια βαθειά οδύνη, η οδύνη που χρειάζεται για να καρποφορήσει μέσα μας η αιωνιότητα.Μένοντας δούλοι στη μιζέρια της καθημερινότητας μένουμε δούλοι στο πρόσκαιρο κι εφήμερο και φθαρτό του κόσμου τούτου.Κλείνουμε όλη τη θέα της ζωής στις χωματερές εκτάσεις της ρουτίνας, γίνεται όλη η ζωή ένας παχύς χωματόδρομος που τον περνάμε έρποντας.Κάθε ξύπνημα όμως μιας μεγάλης χαράς μέσα μας, κάθε γεύση μεθυστική του ιδιαίτερου και ξεχωριστού που υπάρχει στη ζωή, είναι μια γεύση του απολύτου και για αυτό μια ελπίδα αιωνιότητας.Αυτή η ποιότητα η ξεχωριστή της ζωής δε βλασταίνει στα χώματα της γης μας.Έχουμε καθαρή αίσθηση πως η πηγή της είναι κάπου αλλού.Είναι περιττό να πασχίζουν οι ηθικολόγοι να στεριώσουν στο μυαλό των ανθρώπων τα λογικά επιχειρήματα που φτιάξανε στα γραφεία τους για τη μεταθανάτια ζωή.Η αιωνιότητα ζει μέσα μας στη κάθε μέρα, στη κάθε ώρα, σαν σύγκριση και σαν νοσταλγία.Η οδύνη από τη γεύση τη λειψή της 
δυνατής ζωής είναι ο πόνος για το χαμένο παράδεισο. Ο χαμένος παράδεισος ζει μέσα στις στιγμές της μεγάλης χαράς, στο πλησίασμα ενός ανθρώπου, μιας αλήθειας, μιας αγάπης μιας ομορφιάς,Οι στιγμές της δυνατής ζωής μας πείθουν πως ο χαμένος παράδεισος δεν έχει ανεπανόρθωτα χαθεί.Ήταν το ξεκίνημα της ανθρώπινης πορείας, θα είναι και το τέρμα της.Η νοσταλγία του απολύτου που καίει μέσα μας είναι η νοσταλγία του τέρματος. Στη σκοτεινιά της μετριότητας και της μιζέριας μας ξανοίγει το φως της ελπίδας για το πλήρωμα που μας καρτερεί στην αιωνιότητα. Είναι στιγμές στη ζωή, αυτές που κάνουν τη δίψα μας μαρτύριο και που το νιώθουμε καθαρά πως θ'αρκούσαν, σε μιαν αέναη παράταση, να μας ξεδιψάσουν για μιαν αιωνιότητα.
Ευλογημένη πείνα και δίψα του ανθρώπου, που είσαι το πιο δυνατό μαρτύριο κι η πιο μεγάλη ελπίδα σε τούτη τη ζωή..(σ.24-26)

Σε πόσα ανθρώπινα στήθη δεν έχει βουλιάξει μια παρθενική Ατλαντίδα, ο κόσμος ο ονειρικός των μεγάλων πόθων, που ωστόσο ήτανε πιο αληθινός κι από την ψηλαφητή πραγματικότητα.Κι αργοκινούνται πάνω από τη χαμένη πολιτεία τα σαπισμένα νερά της συμβατικότητας και της φτήνειας.
Δεν άκουσα ποτέ θρήνο πιο βαθύ και πιο λυγμικό για τη χαμένη πολιτεία από τα λόγια ενός ανθρώπου, που είδε όλο το χτίσιμό του μέσα του κόσμου σα μια μικρή αποτυχημένη επανάσταση ενάντια στο καθιερωμένο και συμβατικό που βασιλεύει στην κοινωνία των ανθρώπων.'Η ζωή μου, είπε, είναι μια μικρή αποτυχημένη επανάσταση.Μια επανάσταση που πνίγηκε στο αίμα της, προτού προφτάσει να φέρει στο κόσμο μια πνοή αλλαγής'.Και από τότε βαραίνουν τα λόγια αυτά σα μεγάλος σταυρός.(σ.30-31)

Αγία νοσταλγία πέλαγο ανοιχτό

πόσα σκαριά έχεις πάρει για πάντα στο βυθό

Αγία νοσταλγία φιλώ την εικόνα σου

δεν έχω απόψε πού να πάω δέξου με στο δώμα σου

Αγία νοσταλγία τις αγάπες μου καλώ

μέσα από καθρέφτη παραμορφωτικό

Αγία νοσταλγία της μνήμης αδερφή

είσαι αγκάθι βάλσαμο τραγούδι και στριγκλιά μαζί

Αγία νοσταλγία ανίκητο θεριό

έχεις κλείσει την καρδιά μου σε λαβύρινθο

H γιαγιά ο αββάς και η παράδοση

Χρήστου Γιανναρά-Πείνα και δίψα

.Η παράδοση δεν μπορεί με κανένα τρόπο να είναι μια εξακολουθητική επανάληψη, η παράδοση είναι μια μετοχή. Μια ουσιαστική μετοχή στη βιωματική εμπειρία του παρελθόντος, με διάθεση μαθητείας και αποδοχής, αλλά και με απόλυτη ισοτιμία των απαιτήσεων του παρόντος. Η παράδοση είναι το πολύτιμο περιδέραιο στο οποίο η κάθε γενιά προσθέτει το δικό της βιωματικό πλούτο. Αν αρκεστείς σε μιαν απλή ενασχόληση με τους θησαυρούς του παρελθόντος, χωρίς να προσθέτεις τη δική σου τωρινή προσφορά, τότε το περιδέραιο το κατάντησες κομπολόι κι αφέθηκες να το ξεκοκκίζεις νωχελικά. Και δε θα αργήσει το κομπολόι να γίνει αλυσίδα που θα σου δέσει τα χέρια, δεσμεύοντας κάθε διάθεση για ζωή και δημιουργία..
...Μια αναζήτηση βασισμένη αποκλειστικά στην άρνηση του παραδεδομένου είναι ένας απολυτοποιημένος ατομισμός, μια υποταγή στις απαιτήσεις της διάνοιας και όχι μια αναζήτηση του όλου ανθρώπου..σ.77-78)

..Ιδιαίτερα η μεταφυσική αναζήτηση, η οδοιπορία στο χώρο της ζωής που ξεπερνάει τις γήινες εμπειρίες, η αναζήτηση του Θεού, πρέπει να βασιστεί στην παράδοση, αλλά και να ξεπεράσει τη παράδοση. Εδώ πια δε πρόκειται για μια μετοχή στη παράδοση, αλλά για μια αποδοχή, για μια κατάφαση του όλου ανθρώπου, για μια πίστη...
...Αυτή λοιπόν η αδιάκοπη αναζήτηση μέσα στη ζωή, που δεν έχει τέρμα, που δεν έχει σταθμό, αυτή η μαρτυρική οδοιπορία του διψασμένου ανθρώπου δεν είναι μια άρνηση, είναι μια μαρτυρία της αιωνιότητας.
Αν σε αυτή τη γη ο Θεός δεν ήταν ένας μεγάλος μόχθος κι ένας ατέλειωτος πόνος και μια ασίγαστη πείνα και δίψα, τότε πάνω σε τούτη τη γη δε θα υπήρχε τίποτα που να θυμίζει ουρανό..(σ.80-81)



Από ΑΝΤΙΦΩΝΟ

Η γιαγιά, o αββάς και η παράδοση

από

 Χαράλαμπος Πετρουλέας

 -

25 Απριλίου 2020

Τι είναι παράδοση; Είναι οι φορεσιές και οι σκοποί του τόπου μας ή κάτι παραπάνω; Είναι ένας τρόπος ζωής που χάθηκε και τον βάλαμε στις προθήκες του λαογραφικού μουσείου; Και εάν είναι έτσι γιατί μιλάμε για εκείνην σαν κάτι που συμβαίνει ακόμη; Εμείς οι… γραμματιζούμενοι έχουμε την «πολυτέλεια» πλέον να κάνουμε τέτοιους στοχασμούς. Να ψάχνουμε να βρούμε από πού κρατά η σκούφια μας και έπειτα περήφανα να την επιδεικνύουμε στις νέες εποχές που μάλλον δεν πολυσυμπαθούν τέτοιες ταυτότητες πολιτισμικές.

Μα η παράδοση, φαίνεται να μας ξεγελά σαν το άτακτο παιδί:

Εκεί που την θαυμάζεις και την περιφέρεις αγέρωχα καταντά να μοιάζει λείψανο…

Και εκεί που μοιάζεις να την ξεχνάς έρχεται στην ζωή την τωρινή με την ορμή της αναπόφευκτης αλήθειας που, ως αλήθεια, δεν γνωρίζει τόπο και χρόνο.

Από γονείς γονιών, σε παιδιά παιδιών…

«-Έλα γιαγιά», έλεγε  τις Κυριακές η μητέρα μου στην γιαγιά της σε πόλη ακριτική της Μακεδονίας, «έλα να κάτσεις μαζί μας. Κάθε που κοινωνείς πάς και κλείνεσαι στο δωμάτιο…

-Να, έλεγε η γιαγιά, προτιμώ λίγο να ξαπλώσω, γιατί πήρα τον Χριστό, και εάν μιλώ πολύ Τον ξοδεύω..»

Σκεφτείτε πως βλέπετε τώρα μία ταινία. Πατήστε το κουμπί και πηγαίνετε πίσω. Πολύ πίσω. Και αλλού… Αίγυπτος, 4ος αιώνας μ.Χ.

«-Γιατί μας αποφεύγεις, Αββά, όταν έρχεσαι στην εκκλησία;» ρώτησαν οι νεώτεροι μοναχοί τον Ισαάκ, μαθητή του Αββά Απολλώ, που όποτε κοινωνούσε ύστερα από την απόλυση έτρεχε στο κελί του, σαν να τον κυνηγούσαν.

-« Αδελφοί μου», αποκρίθηκε εκείνος «ο νούς, που φωτίζεται από τη Χάρι των Μυστηρίων, είναι  αναμμένη λαμπάδα. Μα, σαν φυσά σ’ αυτόν ο άνεμος της πολυπραγμοσύνης σβήνει ο ταλαίπωρος»

Η προ-γιαγιά μου, πιθανότατα δεν ήξερε τον αββά Ισαάκ και τον αββά Απολλώ. Αμφιβάλω εάν είχε διαβάσει το «Γεροντικό».

Όμως, με εκείνην την λεπτή κλωστή που αρχίζουν τα παλιά παραμύθια του τόπου μας ήταν «γερά δεμένη στην ανέμη του χρόνου τυλιγμένη». Στην ανέμη της παράδοσης που την έκανε να λέγει και να νοιώθει τα ίδια ακριβώς με τους αββάδες παρόλο το χάσμα των 15 σχεδόν αιώνων!

Και εμείς; Εμείς που ξέρουμε τα «Γεροντικά» φαρσί, ερίζουμε με το δάκτυλο κολλημένο στις λέξεις, και δεν μπορούμε τελικά να συνεννοηθούμε. Γιατί μεταξύ μας και με τις γιαγιάδες μας έχουμε χάσμα πολύ μεγαλύτερο εκείνων των 15 αιώνων…

Ίσως, γιατί με τους λόγους μας τους πολλούς φυσάμε και σβήνουμε την λαμπάδα του αββά.

Ξοδεύουμε στις πολυπραγμοσύνες μας τον Χριστό της γιαγιάς.

Κοντεύουμε να «μείνωμεν έξω» του ζεστού κελιού τους, μάταια να αναζητούμε την πολύτιμη παρέα τους.

Ερήμην τους κουβεντιάζουμε για ταυτότητα και παράδοση μιλώντας κάποτε-κάποτε για εκείνους, μα ποτέ με εκείνους…

 Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «η Δράση μας», τεύχος Ιανουαρίου 2020.

Το ψηφιδωτό έργο που πλαισιώνει τη σελίδα αποτελεί δημιουργία του Φώτη Ζαχαρίου

Επίσης:

Οι απλοί χωριάτες ήταν θεόπτες

Αγέλαστος πέτρα...Ξε-θάβοντας τη μνήμη και το μυστήριο..

Η μολότοφ της παράδοσής μας-αναζητήσεις και προβληματισμοί για την ταυτότητα και την ιστορική συνέχεια.

Γραμμή του ορίζοντος-Δύση